Nieważne jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy o roboty budowlane w sytuacji niespełnienia świadczenia o charakterze stricte pieniężnym – tak w skrócie brzmi sentencja wyroku w sprawie prawomocnie wygranej przez Kancelarię. To kolejne potwierdzenie stanowiska przyjętego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 listopada 2019 roku za sygn. akt III CZP 3/19.
Tłem sporu było odstąpienie przez generalnego wykonawcę od roboty o umowy budowlane z uwagi na opóźnienia zamawiającego w płatnościach. Następnie, w oparciu o umowę wykonawca naliczył i pobrał karę umowną, korzystając z udzielonych zabezpieczeń. Kancelaria reprezentowała w sporze zamawiającego, który dochodził zwrotu nienależnie pobranych środków.
Zastrzeżenie kary umownej nieważne
Podzielając argumenty Kancelarii, wynikające z przeważających poglądów doktryny i orzecznictwa oraz ww. uchwały Sądu Najwyższego sądy obu instancji uznały, że kara umowna z tytułu odstąpienia od umowy równoznaczna jest z karą umowną za niewykonanie zobowiązania. Wobec niedopuszczalności zastrzeżenia kary umownej w odniesieniu do świadczeń pieniężnych, za niedopuszczalne uznać należałoby zastrzeżenie takiej kary na wypadek odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy niewykonanie zobowiązania umownego przez stronę, która dopuściła się naruszeń umowy uzasadniających odstąpienie od niej,
sprowadza się do zapłaty. W wypadku, gdy odstąpienie od umowy spowodowane byłoby wyłącznie niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem świadczenia pieniężnego przez kontrahenta, należałoby uznać, że kara umowna zastrzeżona na wypadek odstąpienia od umowy z tej przyczyny, w istocie stanowi pośrednio sankcję za niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia pieniężnego. W takiej sytuacji żądanie zapłaty kary umownej nie byłoby uzasadnione, a samo postanowienie przewidujące takie uprawnienie – sprzeczne z dyspozycją bezwzględnie obowiązującego art. 483 § 1 k.c. i jako takie nieważne z mocy art. 58 § 1 k.c.
Od przedsiębiorców wymagany jest wyższy standard należytej staranności
Rozpoznając spór sąd doszedł do przekonania, że naliczenie i pobranie przez pozwanego kary umownej stanowiło czyn niedozwolony, w wyniku którego powód poniósł szkodę, m.in. w zakresie kosztów egzekucyjnych, przyjmując za podstawę m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2006 roku w sprawie V CSK 139/06. Działanie pozwanego miało charakter zawiniony, bowiem wyegzekwował on roszczenie mimo zarzutów podnoszonych przez powoda. Co jednak istotne, z uwagi na fakt, że sytuacja miała miejsce przed wydaniem ww. uchwały przez Sąd Najwyższy pozwany jako profesjonalista winien mieć świadomość daleko idących rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie, a w konsekwencji powstrzymać się z dochodzeniem roszczeń do czasu rozstrzygnięcia wątpliwości. W takiej sytuacji, w ocenie sądu pozwanemu należy przypisać winę w postaci co najmniej lekkomyślności, skoro mogąc zweryfikować twierdzenia powoda co do nieistnienia roszczenia o zapłatę kary umownej, dysponując fachową pomocą prawną wystąpił z wnioskami prowadzącymi ostatecznie do niezasadnego wyegzekwowania od powoda kwot pieniężnych.
Kancelaria specjalizuje się w dochodzeniu roszczeń z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w związku z odstąpieniem lub rozwiązaniem umowy. Powód w sporze reprezentowana była przez adwokata Marcina Jakuba Baranowskiego.
Potrzebujesz pomocy? Skontaktuj się ze mną!
