Umiera przedsiębiorca - co z firmą?
Umiera właściciel jednoosobowej działalności gospodarczej – i co dalej? Do kancelarii zgłosił się niedawno klient, który został postawiony przed tym pytaniem. Bliska mu osoba pozostawiła po sobie jednoosobową działalność gospodarczą, o której szerzej nie było wiele wiadomo. Wkrótce po śmierci do rodziny zmarłego zaczęli zwracać się pracownicy i kontrahenci z pytaniami o zapłatę faktur, rachunków itp. Przeszukanie dokumentów pozwoliło ustalić księgowość prowadzącą rachunkowość firmy, a w efekcie również konieczność zapłaty należności wobec ZUS i US. Klient nie wiedział, jak ma zapłacić te należności skoro nie miał dostępu do konta brak, krąg spadkobierców nieznany, a zewsząd telefony i pytania?
Tej sytuacji można było uniknąć, powołując zarządcę sukcesyjnego. Może to zrobić zarówno przedsiębiorca, jak i jego spadkobiercy.
Rolą zarządcy sukcesyjnego jest przede wszystkim zapewnienie bieżącej działalności przedsiębiorstwa do czasu załatwienia spraw spadkowych po zmarłym, a więc zdjęcie z barków spadkobierców stresującej sytuacji związanej ze śmiercią właściciela firmy i pozostawionymi przez niego formalnościami jak np. płatności na rzecz kontrahentów, ZUS, US itp.
Jak ustanowić zarządcę sukcecyjnego?
Zarządcę sukcesyjnego może powołać przede wszystkim przedsiębiorca, wymaga to odpowiedniego wpisu do CEIDG. Można ustanowić dwóch zarządców – głównego i jednego na wypadek, gdyby ten pierwszy nie mógł sprawować funkcji. Powołanie wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności oraz zgody zarządcy na pełnienie funkcji.
Jeśli zarządcy nie ustanowił przedsiębiorca, mogą to zrobić:
- małżonek przedsiębiorcy,
- spadkobierca ustawowy, który przyjął spadek albo
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku
Uwaga, jeżeli:
- zarejestrowano akt poświadczenia dziedziczenia albo uprawomocniło się postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wówczas zarządcę sukcesyjnego powołać może wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.
- jest kilku spadkobierców dla ustanowienia zarządu wymagana jest większość 85/100 w przysługujących w spadku udziałach
Zadania zarządcy sukcesyjnego
Po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego zarządca sporządza i składa przed notariuszem wykaz inwentarza przedsiębiorstwa w spadku, czyli co wchodzi w zakres przedsiębiorstwa i jaka jest wartość aktywów oraz pasywów. Zadaniem zarządcy jest przede wszystkim prowadzenie przedsiębiorstwa w spadku. Oznacza to, że zarządca ma dostęp do rachunków bankowych firmy, opłaca należności z tytułu podatków, składek na ubezpieczenie społeczne, kontrahentów itp. Uprawniony jest do przyjmowania płatności od dłużników, jak również może pozywać i być pozywanym na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku.
Rola zarządcy sukcesyjnego jest ważna pod kątem koncesji, zezwoleń, licencji itp. wydanych dla działalności. Poza określonymi wypadkami decyzje te wygasają po 3 miesiącach od śmierci przedsiębiorcy, o ile zarządca nie złoży wniosku o potwierdzenie możliwości wykonywania decyzji. W przypadku braku zarządcy termin na przeniesienie decyzji wynosi 6 miesięcy.
Zarządca sukcesyjny wykonuje czynności w ramach zwykłego zarządu. Zgoda wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa wymagana jest do czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, czyli np. w sytuacji sprzedaży nieruchomości wprowadzonej do działalności gospodarczej.
Za wykonywanie czynności zarządcy może przysługiwać wynagrodzenie, w zależności od umowy z przedsiębiorcą lub osobami uprawnionymi do jego powołania.
Zarząd sukcesyjny wygasa m.in. w przypadku:
- upływu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli w tym okresie nie przyjęto spadku ani zapisu windykacyjnego którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie (uwaga na wyjątki)
- uprawomocnienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia jeżeli jeden spadkobierca nabył przedsiębiorstwo w całości
- nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę
- 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy
Warto pomyśleć nad ustanowieniem zarządcy sukcesyjnego zawczasu. Jest to dobrym pomysłem, aby oszczędzić swoim bliskim sytuacji stresującej na wypadek śmierci, jak również zadbać o ciągłość przedsiębiorstwa i pozostawione po sobie dziedzictwo. Zarządca sukcesyjny pełni w tym wypadku rolę polisy na wypadek śmierci, pozwala by biznes nie odczuł odejścia właściciela i był gotowy do przekazania w ręce spadkobierców, ew. jego wartość pozostała niezmienna do czasu jego sprzedaży.
Kogo powołać na zarządcę? Jeśli nie osobę bliską, warto zastanowić się nad wyborem osoby doświadczonej pod względem biznesowym, jak również dysponującej odpowiednim zapleczem prawnym. Rozliczenie wynagrodzenia zarządcy obejmuje w tym wypadku stały ryczałt za gotowość pełnienia funkcji i jego ustanowienie oraz rozliczenie czynności faktycznych, podejmowanych w przypadku zgonu. Wynagrodzenie to może przybierać formę stałej miesięcznej kwoty lub stawki godzinowej.
Zródło: Ustawa z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej
Potrzebujesz pomocy? Porozmawiajmy!
